Yeni gelen yıl duvara asılacak yeni bir takvimdir aynı zamanda. Artık unutulmaya yüz tutmuş bir alışkanlık olsa da duvarda takvimin olduğu evler vardır hâlâ. Tam da zamanı gelmişken işte bir takvimin hikayesi…

Önce künyesini okuyalım: “Ajans – Türk Takvimi 1959. Şiirli ve Saatli Türkiye Takvimi.”

Yani alışılmışın dışında bir takvim. Ankaralı bir firmanın çıkardığı bu takvim yatay olarak dizayn edilmiş. O nedenle de duvardan ziyade masaya daha uygun görünüyor. Sayfa ikiye bölünmüş. Sol taraf klasik takvimde bulunan bilgilerden oluşuyor: Ön tarafı gün, ay, yıl bilgileri, arka taraf (bu kez sağda) fal, fıkra, tarihte bugün, güzel söz ve yemek listesi. Buraya kadar her şey normal görünüyor, bundan sonrası onu klasik takvimden ayırıyor: Sağ tarafta bir şiire yer verilmiş, arka sayfada (bu kez solda) yine bir şiir. Sağlı sollu olmasının kerametini ise takvimin ikinci sayfasında yer alan bilgilerden anlıyoruz:

“TAKVİMİN KULLANILIŞI: Ajans – Türk Şiirli Takvimi, iki müstakil kısımdan meydana gelmiştir. Takvimin şiirli kısmı ciltlendiği zaman elinize seçme şiirlerden müteşekkil bir antoloji geçmiş olacaktır.”

Şiir Antolojisini oluşturmak isteyene kolaylık da sağlanmış: Şiirli kısmı takvimden kesebileceğiniz yer yukarıdan aşağıya kesik çizgilerle işaretlenmiş. Hatta takvime, ileriki yıllarda kesme işini daha kolaylaştırmak için ayırmanız gereken yere perforaj konmuş.

Takvimin ilk sayfasında şu notu okuyoruz: “Şiir Antolojisini Hazırlayanlar: Behçet Kemal ÇAĞLAR ve Necdet EVLİYAGİL.”

Şair Çağlar, takvimde kendi şiirlerine de yer vermiş vermesine ama asıl ilginci, kimi şiirlerinde kullandığı “Ankaralı Aşık Ömer” adıyla da antolojide şiirlerinin yer alıyor olması.

Şair Evliyagil’in şiirlerini de takvimde okuyoruz. Ama onun takvimle bir başka bağı da, takvimi çıkaran şirketi (Ajans – Türk Gazetecilik ve Matbaacılık Sanayi Şirketi) ağabeyi Şevket Evliyagil ile 1951 yılında kurmuş olmaları.

Yer verilen şiirler 19 Aralık tarihine kadar ikişerli olarak takvime yerleştirilmiş. 20 Aralık-31 Aralık tarihi ise “şair, şiir, sayfa nosu” bilgilerinin yer aldığı “içindekiler”e ayrılmış. Bu tarih aralığında klasik takvim bilgileri ise yer almaya devam ediyor.

Toplamda 605 şiire yer verilmiş. Türk şiirinin farklı dönemlerinden şiirlerin yanı sıra dünya şairlerinden de şiirler listede görünüyor. Tanpınar, Yahya Kemal, Tarancı, Haşim’in yanında Garip dönemi, II. Yeni şairlerine kadar liste uzayıp gidiyor. Dünya Edebiyatından ise Rilke, Eluard, Rimbaud, Verlaine, Lamartine, Goethe, Başo sayılabilir.

Şiir seçimi nasıl oluyor? Takvimin ikinci sayfasında gelecek yıla ilişkin bir duyuruda buna açıklık getirilmiş. “Şairlerimize” başlığı ile çerçeve içinde şöyle bir yazı kaleme alınmış:

“Şairlerimize: 1960 Ajans – Türk Şiirli Takviminin hazırlıklarına başlanmıştır. Şiirlerinin neşrini isteyen şairlerimiz, daktilo ile yazılmış şiirlerini Merkez Adresimize gönderebilirler. Bu şiirler, selâhiyetli bir jüri tarafından tetkik edildikten sonra, aralarından seçilenler, Takvimimizde yer alacaktır.”

Yine takvimin iç sayfasına düşülen nottan, takvimi alanın şiirleri ciltlemeye vererek kendisi bir antoloji oluşturabileceği gibi firmadan ciltlenmiş olarak da alabileceği anlaşılıyor:

“ŞİİR ANTOLOJİSİNİ CİLTLİ OLARAK TEMİN EDEBİLİRSİNİZ:

Ajans-Türk Şiirli Takvimi’nin şiir kısmı, müessesemizde itina ile ciltli olarak hazırlanmıştır.

AjANS-TÜRK P.K. 1091, ANKARA adresine on lira havale edildiği takdirde; taahhütlü posta ücreti müessesemize ait olmak üzere ciltli bir şiir antolojisi kitabı veya takvim hemen adresinize gönderilir. Kitap mı takvim mi istenildiği hususu sarih olarak bildirilmelidir.”

Necdet Evliyagil’in yaşam öyküsünü aktaran kaynaklara göre bu takvimli antoloji 10 yıl yayımlanmış.

Klasik takvimle antolojiyi birleştiren bu farklı çalışmanın bir örneği daha var mıdır bilmiyorum. Ama hemen hemen aynı dönemlerde bu takvimi çıkaran şairlerin radyoda bir şiir programı yaptıkları bilgisinden yola çıkarsak almış olabilecekleri olumlu tepkilerin bu işe soyunmayı akıllarına getirmiş olması muhtemeldir.

Melih Elhan